| پارك ملي توران |
پارك ملي توران | نام انگليسي : khartouran national park نام فارسي : پارك ملي توران |  | منطقه خارتوران در منتهي اليه شرق استان سمنان ود ر250 كيلومتر ي جنوب شرق شهرستان شاهرود در مجاورت استان خراسان واقع شده است. روستاي رضا آباد با جمعيتي بالغ بر 63 خانوار و 320 نفر ( سال 1377) در اين منطقه ودر مجاورت تپه هاي ماسه اي قرار دارد و توسط دو جاده خاكي به طول 35و50 كيلومتر به احمداباد در جنوب ومزينان در شمال ارتباط دارد .
پوشش گياهي اين منطقه و تپه هاي ماسه اي حاشيه ان بعلت چراي بي رويه و بوته كني شديد بشدت تخريب شده بطوريكه حدود 850 هكتار از تپه هاي ماسه اي اطراف روستا كاملاً بدون پوشش گياهي گرديده است و به صورت تپه هاي ماسه اي فعال روستا را تهديد مي نمايد ، اين مسائل و مشكلات ديگر نياز به انجام عمليات تثبيت شن را درمنطقه ضرور ي مي نمايد.
منطقه خارتوران شاهرود با يك ميليون و 400هزار هكتار وسعت بزرگترين ذخيره‌گاه زيست كره كشور است و گونه‌هاي نادر جانوري و گياهي را در خود جاي داده است.
منطقه خارتوران در منتهي اليه شرق استان سمنان ودر250 كيلومتري جنوب شرق شهرستان شاهرود در مجاورت استان خراسان واقع شده است. كه به روستاي اسب كشان آخرين روستاي استان منتهي ميگردد.
خارتوران را آفريقاي ايران لقب داده‌اند. ذخيره‌گاه زيست كره توران با مساحت 1،470،640 هكتار بزرگترين ذخيره گاه زيست كره ايران است كه بعد از سرنگتي آفريقا واقع در كشور تانزانيا دومين منطقه بيوسفر جهان به شمار مي آيد كه در فاصله 140 كيلومتري جنوب شرقي شهر شاهرود و 28 كيلومتري جنوب شرقي مركز بخش بيارجمند و درشمال مركزي كوير ايران واقع است. اين منطقه در حد فاصل 3 سلسله كوه به نام هاي شتركوه در غرب با ارتفاع 2281 متر، و كوه قلعه بالا در شمال غربي با ارتفاع 2265 متر و كوه پيغمبر با ارتفاع 2411 متر قرار گرفته است. منطقه خارتوران با كوير شنزار و پستي و بلنديهاي جذاب شن هاي روان كوير مركزي هم مرز است و در شرق، اين منطقه به روستاي طرود و سهل و كوه كفتري و از آنجا به شرق بيارجمند محدود مي شود. منطقه خارتوران به دليل وجود ويژگيهاي منحصر به فرد، پوشش گياهي خاص، عوارض جغرافيايي پست و بلند اقاليم و غيره باعث به وجود آمدن يك اكوسيستم متنوع و مملو از گياهان، جانوران و حشرات شده است. در حال حاضر مي توان اين منطقه را به عنوان يكي از ذخيره گاههاي ژني كشور دانست. پستانداران ذخيره گاه زيستكره خارتوران شامل گرگ، شغال، روباه معمولي، كفتار، يوزپلنگ، كاراكال، پلنگ، گربه وحشي يا دشتي، جبير، آهو، پازن، (زير گونه ايراني) قوچ وحشي و گورخر (زيرگونه ايراني) است. هوبره، زاغ بور، بحري، دليجه، كبك، تيهو، بلدرچين، عقاب دشتي، چاخ لق، كبوتر چاهي، ياكريم، شاه بوف، سبزه قبا هندي، دم جنبانك ابلق، سنگ چشم دم سرخ و گنجشك معمولي از جمله پرندگان اين منطقه هستند. انواعي گوناگوني از رده خزندگان در اين منطقه به چشم مي‌خوردكه شامل راسته لاك‌پشت‌ها و نيز خانواده آگاماها، سمندرها و اسكينك ها است. از ديگر خانواده خزندگان مي توان به بزمجه ها اشاره كرد. همچنين از راسته مارها در ايران هفت خانواده و كلا 72 گونه مار شامل 63 گونه خشك‌زي و 9 گونه دريايي در آبهاي جنوب وجود دارد. با تمام اين اوصافي كه ذكر شد منطقه خارتوران را بايد دشت فراموش‌شده در ايران دانست. حيات وحش ذخيره‌گاه زيستكره توران از تنوع جانوري بالايي برخورد‌ار ميباشد. اين ذخيره‌گاه ميزبان يكي از نادرترين گونه‌هاي جانوري يعني يوزپلنگ آسيايي است كه در حال حاضر تنها محدود به مناطق خاصي از ايران مي باشد. در مورد رفتار شناسي و زيست شناسي اين گونه تحقيقات زياد‌ي توسط پروفسور شلر صورت گرفته است. لازم به ذكر است كه اين گونه تحت حمايت صندوق تسهيلات جهاني محيط زيست (GEF) قرار دارد. از جانوران شاخص اين منطقه مي توان به گورخر ايراني (طبق آخرين سرشماري در سال 1390 تعداد 169 راس گورخر شمارش شد)، يوزپلنگ آسيايي، پلنگ، جبير، آهو، كل و بز، قوچ و ميش، كفتار، كاراكال، جربيل، هوبره، زاغ بور، حواصيل، باقرقره، انواع پرندگان شكاري از قبيل عقاب طلايي، شاهين، بحري، انواع سارگپه، دليجه، شاه بوف، انواع خزندگان مانند آگاما، بزمجه، مارجعفري، مارشاخد‌ار ايراني، كفچه مار، گرزه مار و از حشرات هم مي توان به پروانه‌هاي روز پرواز مهاجر ازخانواد‌ه Papilionidae اشاره كرد.
| مجموعه مناطق حفاظت شده، پارك ملي وپناهگاه حيات وحش توران به عنوان ذخيره‌گاه زيستكره توران شناخته مي‌شود. اولين مصوبه شوراي عالي حفاظت محيط زيست‌در خصوص پارك ملي توران مربوط به سال 1351 است كه در آن اين منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد.
پس از آن در سال 1355 مصوبه شماره 75 شوراي عالي حفاظت محيط زيست اين منطقه را به دو بخش پناهگاه حيات وحش و منطقه حفاظت شده تقسيم نمود. در همين سال اين دو مجموعه به عنوان ذخيره‌گاه زيستكره توران در سطح بين المللي به ثبت رسيد. اين دو منطقه كه از نظر سطح حفاظتي‌د‌‌ر يك درجه بند‌ي قرار د‌ارند، د‌اراي منابع غني حيات وحش در بخش پناهگاه حيات وحش و قابليت‌هاي ژئوپارك، خصوصيات زمين شناسي، چشمه‌ها، منابع آبي و رودخانه‌ها در بخش منطقه حفاظت مي‌باشند. ازآنجا كه در اين منطقه نياز به انجام بخشي از امور بهره‌برد‌اري انسان ساخت نظير معادن بود، مصوبه سال 1355 شوراي عالي محيط زيست هر گونه فعاليت انساني را در پناهگاه حيات وحش ممنوع اعلام كرد و بخشي از فعاليت‌هايي را كه د‌اراي اثرات مخرب زيست محيطي كمتري بود، در منطقه حفاظت شده مشخص نمود. پس از آن در سال 1381 بخشي از پناهگاه حيات وحش كه هسته مركزي و امن ترين زيستگاه‌هاي منطقه را در خود جاي داده بود به پارك ملي تبديل شد تا به بهترين نحو حيات وحش و منابع طبيعي تحت حفاظت قرار گيرد.
موقعيت جغرافيايي و منابع انساني منطقه: ذخيره گاه زيستكره توران از نظر موقعيت مكاني در ضلع جنوبي جاده تهران – مشهد، حد فاصل خروجي جاده بيارجمند تا صدرآباد، شمال شرقي دشت كوير، غرب منطقه خارتوران و شرق منطقه طرود قرار دارد و از نظر جغرافيايي در موقعيت
'00 °35 تا '22 °36 شمالي و '00 °55 تا '02 °57 شرقي واقع مي باشد. طبق آخرين برآورد جمعيت در سال 1385، تعداد 3795 نفر در اين منطقه زيست مي‌كنند كه معيشت و زندگي آنها وابسته به كشاورزي، د‌امد‌اري و بافندگي است. از اين رو با توجه به معيشت زندگي مردمي كه در اين منطقه زيست مي‌كنند، فشارهاي زياد‌ي چه از نظر تعليف د‌ام (به خصوص شتر) و چه از نظر شكار غير قانوني به اين منطقه وارد مي‌شود.
از شهرها و روستاهاي مهم كه بر ذخيره‌گاه زيستكره مي‌توانند تاثير گذار باشند مي‌توان به شهر بيارجمند كه در 49 كيلومتري غرب منطقه واقع است و روستاهاي زمان آباد، احمد آباد، رضا آباد، دستجرد، عباس آباد و ... اشاره نمود.
اقليم و زيستگاه: اين ذخيره‌گاه د‌اراي آب و هواي خشك و نيمه خشك بود‌ه، در ناحيه فلا‌ت ايران – آناتولي قرار دارد و از نظر منطقه رويشي رستني‌ها، در ناحيه ايران – توراني قرار مي‌گيرد. زيستگاه آن از نواحي پست با خاك هاي رسي – گچي – شني و سنگي تا نواحي كوهستاني با ارتفاعي بيش از 2200 متر تشكيل گرديده است.
ارتفاعات، د‌شت‌ها و منابع مهم آبي منطقه (چشم اند‌ازهاي طبيعي منطقه): ارتفاعات مهم منطقه شامل كوههاي ماجراد، كوه پيغمبران، سوخته كوه، پر و بال، شوراب الكم، تنگه تاريك، كوه غريبه مي باشد. از چشمه‌هاي مهم اين منطقه مي‌توان چشمه غريبه، سي تل، افغاني‌ها، لكم، تلخاب، كال مرا، پرو بال، پونيدر، هني، نيستانه، بغلو، شاه چشمه، ملحه، بهاندر، چشمه شاه، چشمه ماجراد، چشمه پريه، ابواليحيي و چشمه عزيز را نام برد. مهمترين رودخانه اين منطقـه كه در اكثر فصول سال آب در آن جاري است رودخانه كال شور ميباشد كه به خاطر وجود املاح بسيار زياد نمك، غير قابل شرب است.
به بعضي از دشت ها در اين منطقه دق مي گويند. نام گذاري بيشتر اين دق‌ها ريشه تاريخي دارد. دق‌هاي مهمي كه در د‌اخل اين منطقه قرار د‌ارند عبارتند از: دق بيارجمند، دق دوشاخ، دق اسب‌اند‌از.
كوه پيغمبران كه به قولي مقبره پيامبري به نام جرجيس مي باشد، جنبه زيارتي پيد‌ا كرد‌ه و جزو آثار مذهبي به شمار مي رود.
فون (مجموعه) جانوري منطقه: همانند تنوع گياهي اين ذخيره‌گاه از تنوع جانوري زياد‌ي برخورد‌ار ميباشد. اين ذخيره‌گاه ميزبان يكي از نادرترين گونه‌هاي جانوري يعني يوزپلنگ آسيايي است كه در حال حاضر تنها محدود به مناطق خاصي از ايران ميباشد. راجع به رفتار شناسي و زيست شناسي اين گونه تحقيقات زياد‌ي توسط پروفسور شلر صورت گرفته كه علاقمند‌ان مي‌توانند با مراجعه به سايت‌هاي متعدد اطلاعات لازم را در اين خصوص به دست آورند. لازم به ذكر است كه اين گونه تحت حمايت صندوق تسهيلات جهاني محيط زيست (GEF) قرار دارد.
از جانوران شاخص اين منطقه مي‌توان به گورخر ايراني، يوزپلنگ آسيايي، پلنگ، جبير، آهو، كل و بز، قوچ و ميش، كفتار،كاراكال، جربيل، هوبره، زاغ بور، حواصيل، باقرقره، انواع پرند گان شكاري از قبيل عقاب طلايي، شاهين، بحري، انواع سارگپه، دليجه، شاه بوف، انواع خزندگان مانند آگاما، بزمجه، مارجعفري، مارشاخد‌ار ايراني، كفچه مار، گرزه مار و از حشرات هم مي‌توان به پروانه‌هاي روز پرواز مهاجر ازخانواد‌ه Papilionidae اشاره كرد. |
|
| 1395/11/09 |